Bugün, 19 Mart 2024 Salı

Selim EROĞLU


DEVLET DÜŞKÜNÜ


Güzel Türkçemiz´de ´devlet düşkünü´ diye bir tabir var(mış).

Ne anlama geliyor acaba?

Devlet düşkünü olmak; devlete düşkün olmak, mevki ve makam peşinde koşmak anlamlarına geliyor olabilir mi?


Günlük hayatta, halk arasında ´çocuklarına düşkün olmak´ diye tabir olunan bir deyim kullanılıyor. Anlamı; çocuklarını çok sevmek, onlar için her türlü fedakarlığa katlanmak, gerekirse saçını süpürge etmek olarak verilebilir. Güzel bir anlamı var. Keşke bütün ana babalar böyle olabilse? Bu anlamda, bu vasıflara sahip ebeveynler taltif ve takdir edilir. Topluma örnek olarak gösterilir.


Buradan hareketle ´devlet düşkünü´ devletini çok seven, devleti için her türlü fedakarlığa katlanan kimse anlamına gelebilir diye düşünülebilir.


Hiç de öyle değilmiş.


Ben , günlük dilde devlet düşkünü tabirinin pek kullanıldığına şahit olmadım. Bunca zamandır okuduğum kitaplarda olduğunu da hatırlamıyorum.


Hedefleri olan, çalışkan, üniversite adayı öğrencim Betül Ayvazoğlu içinden çıkamadığı bir anlam sorusunu derste bana sordu. Soruda, hangi deyimin açıklaması yanlış verilmiştir, diyordu. Haliyle beş farklı deyimin anlamını doğru bilmek gerekiyordu. Bu tür sorularda bazı deyimler geneli kapsamıyor; bazı deyimler ise çok eskilerde kalmış oluyor.


Mesela, eskilerde kullanılan ´minel bab ilel mihrap´ deyimi var. Aynı zamanda ünlü yazarımız Refik Halit Karay´ın bir hatıra kitabının adı. Bir deyim , bir kitaba isim olmuş. Birebir anlamı, kapıdan mihraba demek. Mecazen ise , baştan sona kadar anlamına geliyor.


Var mı bunu bugün kullanan? Tabi ki yok.


Devlet düşkünü tabiri de buna benziyor.


Haliyle doğru cevabı bulmakta zorlandık. Niye? Çünkü günlük hayatta pek kullandığımız bir deyim değil.


Bu deyimde devlet kelimesi , bildiğimiz anlamının dışında ; talih, baht, saadet, mutluluk anlamlarına geliyor.


Başına devlet kuşu kondu demek , bahtı açıldı, artık bundan sonra işi yaver gider demek olsa gerek.


Devlet düşkünü tabiri için ise sözlükler şu manayı veriyor: Varlıklı ve zengin bir hayattan sonra fakir düşmüş kimse.


Yani neymiş, varlıktan darlığa düşen zavallı kimse demekmiş.


Bir zamanların ünlü yıldızı artık devlet düşkünü oldu.


Bir zamanlar paraya para demeyen meşhur futbolcu şimdi devlet düşkünü.


Çocukluk arkadaşım şimdilerde, maalesef devlet düşkünü oldu.


Örnekleri çoğaltabiliriz.


Devlet düşkünü olmak , attan inip eşeğe binmek gibi bir şey. Hiç hayra alamet değil. Zenginken fakir duruma düşmek, sağlıklıyken hastalığa düçar olmak, vezirken rezil olmak, abatken berbat olmak? Velhasıl zor bir durum.


İnternet dili yaygınlaştıkça güzelim dilimizin inceliklerini kaybediyoruz.


Sınıfın birinde, ´Allah yapar yapısını, kul açar kapısını´ diye malum bilmeceyi sordum. Bilen çıkmadı, iyi mi.


Anadilimize sahip çıkmak, onu doğru ve yerinde kullanmakla mümkün olur.


Hasılı, devlete düşkün olmak iyi; devlet düşkünü olmak kötü.


Allah kimseyi devlet düşkünü yapmasın.