Ulaştırma ve Alt Yap Bakanı Sayın Karaismailoğlu, “Hizmete açtığımız Sivas-Samsun demiryolumuz gibi kuzey-güney eksenli lojistik, trafik açısından çok önemli” demiş. (Samsun Denge, 09.11.2020)
Lojistik kelimesinin yabancı kaynaklı olduğu belli. Lâkin bazı kesimlerde kullanılıyor. TIR’ların üzerinde bu kelimeyi görebiliyoruz: ‘Bahar Lojistik’ gibi.
Kelimeyi, kamyonların üzerinde görünce, ‘taşıma’ ile ilgili bir anlamı olduğu akla geliyor. Genelde ise ben lojistiği; “bir hizmetin yerine getirilmesi için gerekli olan araç-gereç ve malzeme” olarak algılıyorum. Askeriyede de ‘lojistik destek’ diye bir kavram var.
Bir yanlışa düşmemek için internette kelimenin manasını araştırdım.
1.Askerlikte; ordunun yiyecek içecek sağlama, sağlık, haberleşme ve yol bakımından etkili durumda bulundurulması, 2.Ürün, hizmet ve insan gibi kaynakların, ihtiyaç duyulan yer ve zamanda temin edilmesi, 3.Askerlikte ‘geri hizmetle ilgili’ anlamları verilmiş. Türk Dil Kurumu ise “Geri hizmet, geri hizmetle ilgili” demiş.
Sayın Bakan bu kelimeyi kullandığına göre, manasını bilerek kullanmış olmalı. Peki, Sayın Bakan bu kelimeyi hangi anlamda kullanmıştır? Bakanın cümlesinde lojistik yerine hangi Türkçe kelimeyi koysak manaya uygun olur?
TDK’nun verdiği ‘geri hizmet’i koysak düzgün bir anlam çıkıyor mu? Lojistiğin verilen diğer anlamlarını da denedim. En çok uyanı ‘nakliye’ oluyor. “Bunun da aslı Arapça” diyerek onu da atarsak ‘ulaşım’ diyeceğiz. Bununla birlikte bakanın kelimeyi hangi anlamda kullandığını bilemiyoruz.
Peki; nakliye, ulaşım, malzeme gibi kelimelerimiz varken neden aslı Fransızca olan ‘lojistik’ deme ihtiyacı hissediyoruz? Sade vatandaş lojistik dersek mi daha iyi anlar yoksa ulaşım deyince mi?
Koronavirüs sürecinde çok şeyler oldu. Yakınlarımızı, tanıdıklarımızı, vatandaşlarımızı, çok sayıda sağlık çalışanını kaybettik. Üzüldük, sıkıntılar yaşadık. Hayat tarzımız bile değişti. “Artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak” sözü en çok bu döneme uygun düşüyor.
Bu arada lisanımız da değişti. Pandemi gibi, filyasyon gibi dilimize yeni kelimeler girdi. Beni en çok şaşırtan ‘bulaşma’nın ‘bulaş’ olarak kullanılması oldu. Sayın Sağlık Bakanının dahi bulaş kelimesini, bulaşma anlamında kullandığına şahit oldum:
“Hastalığın bulaş yollarını önlemek için her tedbiri almalıyız.”
Ne demek ‘bulaş’? Bulaş, ‘bulaşmak’ mastarının emir kipidir. Bir isim veya sıfat değildir. Pek fazla da kullanılmaz. Bir insan için kullanılamaz. Mikroba veya virüse de emir veremeyeceğimize göre ‘bulaş’ kelimesinin kullanım alanı yaygın değildir. Ancak bazen mecazi anlamda kullanıldığını görüyoruz: “Bana bulaşma da kime bulaşırsan bulaş!”
Ben konunun uzmanı değilim. Türkçe öğretmenlerinin yardımını bekliyorum.
Devlet televizyonu TRT’de bile bu özenti kelimelere rastlıyoruz: Scout ekibi, bench, enstrüman, store, departman, asiste etmek… Malzeme kelimesi de sessiz sedasız yerini ‘ekipman’a bırakmak üzere.
Bir de, yüz yıllardır kullandığımız kelime ile yerine Türkçeleştirilen kelimeyi, bilmeden yan yana kullananlar da var. “Bu projenin amacı, toplumdaki diğer bireylerin, özel gereksinime ihtiyacı olan çocuklarla birlikte…” (Terme Bilgi, 18.12.2019)
Bu cümle bir öğretmene ait. Gereksinim ve ihtiyaç kelimelerinin anlamı için lütfen bir sözlüğe bakınız.
Kahvaltı için yazıya ara vermiştim ki ekranlara çıkan bir başka bakanın, “sıpesifik olarak” dediğini duydum. Bakan dedi de, ben ne diyeceğimi bilemiyorum. (‘s’den sonraki ‘ı’yı bilerek kullandım!)
Sayın Cumhurbaşkanımız Türkçenin kullanımı ve korunması konusunda bir zamanlar hassas davranıyordu. İşyeri isimlerini yabancı kelimelerden oluşturanları uyarıyordu. Şimdi o da ipin ucunu saldı.
Dilimizi, yetkililer ve büyüklerimiz korumayacaksa biz kimden medet umacağız?
