Seyyid Kutbeddin Külliyesi

Terme`de yaşayanlar olarak ya da Terme`de doğup büyümüş kimseler olarak soruyorum; ilimiz Samsun`u ne kadar tanıyorsunuz? Sırf bir iş için, alışveriş merkezlerini gezmek için, ya da Mecidiye Çarşısı`nda dolaşmak için değil, şehrin değerlerini tanımak için Samsun`a gittiniz mi?
“Biz zaten Samsun`u biliyoruz. Neyini tanıyacakmışız ki?” demeyin. Samsun`a okul gezisi düzenlemek istediğimde öğrencilerin bir kısmı da böyle söylerdi. Fakat bir kısacık günde samsun`u gezdikten sonra çoğunun fikri değişmiştir. Onlardan biri de Emine Cengiz`dir. Nisan 2006`da yaptığımız Samsun gezisine katılan lise 1. sınıf öğrencisi Emine Cengiz, gezi dönüşü izlenimlerini şöyle anlatıyordu:

“Ben doğma büyüme Samsun`luyum ama Samsun`u hiç bu kadar gezmemiştim. İlk başta bu gezi bana küçük geliyordu. Ama gezip görülecek çok yer varmış. Samsun`da gezilecek güzel yerler var mı deseler, çok az derdim. Ama baktığımda o kadar güzel yerler varmış ki, inanamadım. Tam bir doğa harikasıydı her şey. İnsanın kendi kentinin doğal güzelliklerini ve tarihini az çok bilmesi gerektiğini düşünüyorum. Çünkü bizi var eden şeylerden birisi de onlardır.”

Ben de 32 yıldır Terme`de yaşıyorum. Samsun`a kaç defa gidip geldim, sayısını hatırlayamam. Fakat benim de bilmediğim değerler varmış. Mesela Şeyh Seyyid Kutbeddin Camisi ve Türbesi. Son iki yıla kadar böyle bir eserin varlığından haberdar değildim. Gezmek de geçen hafta kısmet oldu.

28 Ocak Salı günü bir iş için İlkadım Belediyesi`ne (ana bina) gittim. Aradığım kişi o gün yoktu. Binadan dışarı çıkıp, nereye gideyim diye düşünürken karşıdaki mezarlığı gördüm. O anda Selim Bey`in evvelki yıl sözünü ettiği türbeyi hatırladım. Caddenin karşısına geçtim, dik merdivenleri çıkıp soldaki kapıdan mezarlığa girdim.

Buranın eski bir mezarlık olduğu ve uzun zamandır cenaze defnedilmediği hemen fark ediliyordu. Bilgi almak için mezarlık içindeki taşlı yoldan inen yaşlı bir adama sordum. “Burası Samsun`un en eski mezarlığıdır” dedi. Ayakta kalan birkaç Türkçe mezar kitabesini okudum: Eski Samsun Müftüsü Hacı Tahsin Efendi (1855-1918), Fatma Adıyaman(Ö:1928), Mustafa Kendir (Ö: 1943), Meliha Mısırlı (Ö: 1943). En yenisi Salim Atlı`ya ait 1951 tarihli mezardı.

Mezarlığın yukarısında bir çalışma var. İşte Seyyid Kutbeddin Camisi ve Türbesi burası.
Şeyh Seyyid Kutbeddin, Peygamber Efendimiz (SAS)`in soyundan olup, büyük İslâm âlimi Abdulkadir Geylanî `nin(1078-1166) torunuymuş. 1322 yılında vefat edince buraya, kendi yaptırdığı camiye defnedilmiş. Bu bilgilerden, 14. asırda Samsun`un Müslüman olduğu ya da en azından burada Müslümanların yaşadığı anlaşılıyor.

Cami ve türbe, eski Samsun Belediye Başkanı Kemal Vehbi Gül zamanında onarım görmüş. Çünkü kitabenin altında onun ismi var. En altta da “BU KÜLLİYE SAMSUN HALKININ MALIDIR” yazıyor.
Burada şu anda Vakıflar Genel Müdürlüğünün 09.7.2013 tarihinde başlattığı onarım çalışmaları devam ediyor. Ağustos 2014`te tamamlanacakmış. Onarım devam ettiği ve caminin etrafı çinko levhalarla kapatılmış olduğu için tam göremedim ama anladığım kadarıyla türbe caminin içinde veya ona bitişik duruyor.

Cami dikdörtgen planlı ve ahşap çatı ile örtülü. Minaresi, kare kaide üzerine yuvarlak gövdeli olan caminin L şeklinde bir son cemaat yeri bulunmakta. Onarım çalışmalarının yanı sıra caminin batı tarafında üç katlı bir de bina yapılıyor. Bu bina önceleri de varmış. Alt katı WC ve abdest alma yeri, orta katı hanımlar için namaz kılma yeri ve 3. katı da yemekhane olarak kullanılıyormuş.

Birçok Samsunlunun bilmediği bu külliyeyi Araplar biliyormuş. Çünkü görevli, “Buraya Araplar geliyor ve türbeyi ziyaret ediyor” dedi. “Araplar” dedi ama hangi ülke insanları bilmiyor.
Burada bir de tarihi açıdan çok değerli saydığım Osmanlıca kitabesi olan mezar taşları gördüm. Erkek mezar taşları sarıklı, kadın mezar taşlarının üzeri düz. Görevli beni uyardı, “Kadın mezar taşları, taşa işlenmiş çiçeklerden anlaşılır” dedi. Umarım bu mezar taşları korunur ve kırılıp dökülmeden önemini bilenler tarafından değerlendirilir.

Orada yatan bütün merhum ve merhumelerin ruhuna Fatiha okuyarak oradan ayrıldım.
Seyyid Kutbeddin Türbesi ve Külliyesi Kökçüoğlu Mahallesi`nde Kökçüoğlu Mezarlığı içinde bulunuyor. İlgilenenlere duyurulur.