Anadolu toprakları, içimizi mayalayan birçok sevgi ve hoşgörü kahramanı yetiştirdi. Yunus Emre, Mevlana, Hacı Bektaş Veli, Nasreddin Hoca; sevgi ve hoşgörü yiğitlerinden bazıları…. Birçok kişinin gönlünde taht kuran Hacı Bektaş Veli ve temel sistemini ondan alan Bektaşilik felsefesinde sevgi ve hoşgörünün ayn bir yeri vardır.
Menbağı İslam olan sevgi ve hoşgörü kahramanları; bu konudaki anlayışlarını Yunus'un "Yaradılanı hoş gördük, Yaratan'dan ötürü" ifadesiyle özetlemişlerdir.
Hz. Muhammed'in sözünü düstur kabul eden bu kahramanlar, yetmişiki millete aynı gözle bakmışlar, dil, din, ırk ve renk demeden insanlara hoşgörü ve sevgi ile yaklaşmışlardır.
Bektaşilik geleneğinde; zorlama ve şiddetten sakınma, bütün insanlara acıma ve şefkat telkin edilir. İyi bir Bektaşi, aynı zamanda iyi bir Müslümandır ve Müslüman ve Müslüman olmayana karşı hiç bir fark gözetmez. Zira:
Yok ise kalbinde muhabbet sevgi
Yıkıktır kalbinde Allah'ın evi
Özünden haberi olmayan devi
Salıver yabana yorulsun gitsin
Bir gün bir Bektaşi babası karşılaştığı gece bekçisine; “Bu belindeki kılıç ne işe yarar?” diye sorar.
Gece bekçisi; ‘Biz bununla gördüğümüz kusurları düzeltiriz.’ Diye cevap verince; Bektaşi babasının karşı cevabı; "Biz kusur görmeyiz ki" şeklinde olur.
“Gördüğünü ört görmediğini söyleme!” sözleri, esintisini İslam’dan almışi bir düsturdur. Bektaşilik felsefesinde; dünya insanı kardeş bilinir. Hacı Bektaş Veli'ye ait olduğu rivayet edilen aşağıdaki dörtlükte sevgi ve hoşgörü çok güzel bir şekilde işlenmiştir:
Sevgi muhabbet kaynar yanan ocağımızda
Bülbüller şevke gelir gül açar bağrımızda,
Hırslar, kinler yok olur aşkla meydanımızda
Arslanlarla ceylanlar dosttur kucağımızda.
Hacım Sultan Velâyetnamesinde; "Hak Sübhane Teâlâ, Âdem’in göğsünü hoşgörü nuru ile bezedi", denilir. Bektaşi prensibinde; "Kimsenin ayıbını görmeyen cana aşk olsun, ayıpları örtücü ol! İncinsen de incitme, hiç bir insanı ve milleti ayıplama! Her ne ararsan kendinde ara." ifadeleri; hoşgörü anlayışının ifadeleridir.
Bektaşi Şairlerinden Kaygusuz Abdal da hoşgörmenin Allah'a ait bir özellik olduğunu şiirinde şöyle ifade eder:
"Tanrı bilür halini her bendenün
Ayıbını vurmaz kimsenün" Sana yerden gökten büyük nasihat
Gördüğünü ört görmediğini söyleme
Erenlerden pirden budur emanet
Gördüğünü ört görmediğini söyleme
Bu bakış tarzı Hacı Bektaş Veli'den günümüz Bektaşilerine kadar hep aynı şekilde devam etmiştir.
“Dört kapı kırk makamı Kafdağı’nda öğrendim
Kendimi bulmak için bir gönül koşusu bu
Sabır alın teri, dert hoşgörü oluverdim
Çalab'ım nura varan aşıkı yoruşu bu”