Samsun ilinin ilçeleri ve komşularını konu olan yazı nasıl yazılır? Her ne kadar, her Samsunlu bunu daha ilkokul üçüncü sınıfta öğreniyor diyenler olabilir. Olsun. Biz de başka bir açıdan ele alırız.
Bazı bilgiler yakından uzağa doğru öğretilirken bazıları da uzaktan yakına doğru öğretilir. Coğrafi bilgilerde usul yakından uzağa doğrudur. Evimiz, mahallemiz, köyümüz ve ilçemiz… Önce ilçemizin komşuları, sonra ilimiz, ardından ilimize ait diğer komşu iller öğretilir. Daha sonra bölgemiz ve ülkemiz ile öğrenim işi devam eder.
Buraya kadarını zaten biliyoruz diyenler olabilir. Ancak bazı illeri gezince gördüm ki ilçelerin bazılarının coğrafi sınırları diğerlerine göre daha farklı olabiliyor. Bir misal verecek olursak; bazı ilçelerin sınırları tamamı kendi ilinden; bazı ilçeler ise başka bir vilayete de komşu olabiliyor.
“Ne var bunda” diyenler olabilir.
Öncelikle şunu ifade etmeliyim ki hangi il olursa olsun; o ilin ilçelerinden sadece kendi iline komşu olan ilçelere farklı bakarım. Nasıl mı? Öyle bir ilçe düşünün ki bütün sınırları kendi vilayeti içinde. Yani komşuları arasında farklı bir ile ait ilçe yok. Her yanı aynı kültür iklimine sahip.
Gelelim Samsun'a. Samsun 17 ilçeden teşekkül eden bir il. Bu ilçelerden; Bafra, 19 Mayıs, Atakum, İlkadım, Canik, Tekkeköy ve Çarşamba'nın komşuları da kendi ilinden. Ancak hepsi de Karadeniz'e sınır. Yani sadece üç yandan çevrili. Bu açıdan bakılınca Samsun'un her tarafı kendi ilçeleriyle sınır bir ilçesi yok. Sadece Kavak ilçesi Amasya ili ile insan kaynaşması olmadan toprak ile sınır ki ileride sınırın iki tarafında da insan olması muhtemel.
Samsun'un batısında bulunan Sinop ilinde ise Erfelek, Sinop merkez ve Gerze denize sınır diğer tarafı kendi ilinin ilçeleriyle çevrili.
Samsun'un güneyinde bulunan illerden Amasya'nın bütün ilçeleri bir haliyle başka ile ait ilçelere sınır.
Güneydeki diğer komşu olan Tokat'ın ise Pazar, Artova ve Başçiftlik ilçeleri tamamen Tokat'ın ilçeleriyle sınırdaş. Bu üç ilçe bu açıdan değil Karadeniz'de ülkede bile farklı bir yerde duruyor. Çünkü üç ilçenin de komşuları Tokat iline ait.
Samsun'un güneybatısında bulunan Çorum ilinde ise; Uğurludağ, Oğuzlar ve Dodurga kendi ilinin ilçeleriyle çevrilmiş.
Samsun'un doğusunda bulunan komşusu bu hususta epey zengin. Ordu ilinin 17 ilçesinden beş tanesi tamamen kendi ilinden olan ilçeler ile çevrili. Beş sayısı epey fazla. Önce bu ilçeleri yazalım. Bunlar:
Çatalpınar, Çamaş, Kabataş, Çaybaşı, Gürgentepe ve Ulubey. Yani adı geçen bu ilçeler kendi ilinin koşularıyla korunuyor bir yerde. Neresinden bakarsanız bakın benzer bir iklim ve kültüre sahipler.
Şimdi bana 19 içesi olan bir ilin elbette beş tanesi tamamen kendi iliyle komşu olabilir demeyiniz. Trabzon ilinin 18 ilçesi olmasına rağmen “Düzöy ve Dernek Pazarı” hariç diğerleri bir diğer ilin ilçesine sınır. Hatta “Köprübaşı” ilçesi bile. Köprübaşı, Bayburt iline insansız bir noktadan sınır. Muhtemel ileride o da komşu il ile irtibatlı olabilir.
Bahsi geçen illerin ilçe sayısı 60 tane olmasına rağmen sadece 11 ilçe kendi ilinin ilçeleri ile çevrili.
Bu 11 ilçe gerek coğrafi, gerek ekonomik, gerek sosyal ve kültürel açıdan incelenmelidir. Çünkü dört bir yanı kendi iline ait ilçelerle çevrilmiş olup insana kapalı bir toplummuş hissi uyandırıyor.
Şimdi bu bilgilerin kime ne faydası var?
Bu sualin cevabı bende değil…