Gazetemiz yazarlarından Edebiyat Öğretmeni Ahmet Sezgin, hazırladığı ‘SAMSUNLU ŞAİRLER ve YAZARLAR’ isimli 799 sayfa tutan eserinin 615’inci sayfasında Rıfat Ilgaz’a da yer vermiş.
Rıfat Ilgaz’ın adını duymuştuk. Ancak televizyona uyarlanan ‘Hababam Sınıfı’ romanı ile daha çok tanıdık. Yazarın bundan başka romanları, hikâye ve şiir kitapları da var. Bizi asıl ilgilendiren “Sarı Yazma” isimli biyografik romanıdır.
Ahmet Sezgin, 28.03.2023 tarihli Terme Bilgi Gazetesindeki köşesinde, Rıfat Ilgaz’ın Terme’deki hatıralarına yer verince kitaba ilgim arttı. 30.03.2023 tarihinde, yağmurlu bir günde Samsun Halk Kütüphanesinden ‘Sarı Yazma’yı aldım ve kısa sürede okudum.
Rıfat Ilgaz, 1911 yılında Cide’de (Kastamonu) doğmuş. Terme’de doğmamış ama ilkokulun son sınıfını Terme’de okumuş. O zamanlar ilkokul 6 (altı) sınıflı imiş. Rıfat Ilgaz bunu romanında bizzat belirtiyor. Onun, 1923-1924 öğretim yılında okuduğu okulun devamı, bugünkü Atatürk İlkokulu olmalı.
Yazar ‘Sarı Yazma’ romanında hayatını anlatmış. Roman’da Terme’deki hayatına da yer vermiş; hem de tam 30 sayfa (Sayfa 78-108). 400 sayfalık bir kitapta, hayatının 1-1,5 senelik bir bölümü için 30 sayfa ayırmasını Terme için önemli buluyorum. Ayrıca 12’inci sayfada da, babasının inhisar memuru olarak Terme’ye atanması sebebiyle de Terme’nin adı geçiyor. (Not: Diğer baskılarda sayfa numaraları farklı olabilir.)
Rıfat Ilgaz bu romanını 1976 yılında yazmış. Ben 1998 baskısını okudum. Bu baskıyı okuyacak olanlara tavsiyem, yanlarında son baskı sözlüklerden birini bulundursunlar. Bazı kelimeler için sözlük yeterli olmayabiliyor, internet de gerekiyor!
Birkaç örnek vereceğim:
Biyografi: yazınsal, yergi. 8: işlev, 14: savunu, 20: gereksinim, 64: yanıt, 74: anımsamak, 162: tümce, 181: ürkü, 219: savaşım, 243: düşün dalgalanmaları, 347: kentsoylu, 400: yapıt (Rakamlar, sayfa numaralarıdır)
Bunlar gibi daha pek çok kelime var. Bu kelimelerin hiç biri; 1973 baskısı 1288 sayfalık “Hayat Büyük Türk Sözlüğü”nde yok.
“Bu kelimelerin çoğu çevremizde kullanılıyor. Anlamlarını da biliyoruz” denilebilir.
Ben de çoğunun manasını biliyorum ama söylemek istediğim başka.
Kitap 1976 yılında yazılmış. Bu kelimelerin çoğu o yıllarda dilimize girmemişti. Yukarıda adını verdiğim sözlük de buna delildir. Yani Rıfat Ilgaz romanını bu kelimelerle yazmadı. Öyleyse romanın yazıldığı kelimeleri değiştirip yerlerine-kendilerince- ‘yeni’ kelimeler yerleştirenlerin amacı nedir?
Bir düşünür, “Cumamız Pazar oldu. Bize her ne olduysa azar azar oldu” demiş.
Küçük hatalar olarak gördüğümüz, önemsemeyip geçtiğimiz bazı yanlışlar, zaman içinde büyüyor büyüyor ve küçük kurtların ahşap bir masayı içten kemirmesi gibi değerlerimizi yozlaştırıyor, aile yapısını bozuyor, nesiller arasındaki bağlantıyı koparıyor.
Topluma mal olmuş bir yazarı eleştirmek haddim değil. Ancak romanda beni rahatsız eden bir hususa değinmek istiyorum. Kitapta çok fazla alkol alma sahnesine yer verilmiş olup, romanı okuyan kişide içki içmek normalmiş algısı uyandırmaktadır. Şimdi ilgili bazı sayfaları görelim:
7: Kemal, elindeki rakı bardağını kaldırırken... 8: İçip içip kendimle hesaplaşmak... 26: Rıfat, nişanlısının dayısının evinde ve dayısının yanında rakı içiyor. 72: “Babamın yüzü güler, rakısını rahatça içerdi.” 117: Babam eve gelince elini yüzünü yıkayıp hemen rakısının başına geçmeliydi. 180: “Yürü, şarap alalım.” 181: “Herhalde bu şarap pastırmayla iyi gider” dedim. 202: (Garsona)Dün akşam açtırdığım şaraplardan bir bardak… 202-203: Rıfat önce şarap içti. 216: “Hadi kaptan, içelim”.
Bir romanda içkiden, içki içenlerden söz edilebilir. Yazarın kendisi içkiye düşkün de olabilir. Onun için alkol almak normal tercihlerden sayılabilir. Ancak yaşadığı toplumun değerlerine uymayan bir eyleme özendirici tarzda eserinde yer vermesini, alkol almayı normalmiş gibi anlatmasını ve bunu kitabında paylaşarak kötü örnek olmasını doğru bulmuyorum.
*Hafta sonu ülkemizde Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimleri var. Seçimin ülkemiz ve milletimiz için hayırlı olmasını diliyorum.